Ordre
de Bataille VII
Korpusu[1]
15
IV 1809 r.
Dowódca: gen. kaw. arcyksiążę Ferdinand Karl Joseph d’Este
Adiutant korpusu: płk hr. Adam Albert Neipperg
Szef sztabu korpusu: płk Franz Brusch
Awangarda (straż
przednia): gen. mjr Johann Friedrich
von Mohr (przynależność do dywizji Mondeta)
48 pułk piechoty Vukassovich[2], d-ca ppłk Ludwig
Gabelkhoven[3]
3 bataliony, 3105 (2176)[4]
I/16 wołoski pułk graniczny (1-szy
Siebenbürger-Wallach)[5],
1 batalion, 1237(1125)
I/17 wołoski pułk graniczny (2-gi Siebenbürger-Wallach),
1 batalion, 1320(1184)
1 pułk huzarów cesarza (Kaiser)[6], d-ca płk Anton Baron Horváth v. Szent-György[7]
8 szwadronów, 1181 ludzi /1162 koni (1042 l. /1042 k.)
7 dywizjon pionierów[8],
d-ca kpt. Swietezky[9],
2 kompanie, 396(340)
Dywizja: feldmarszałek por. Ferdinand Ludwig von Mondet
Brygada: gen. mjr. Franz von Pflacher
34 pułk piechoty Davidovich,
3 bataliony, 3003(2466)
37 pułk piechoty Weidenfeld,
3 bataliony, 3431(2072)
Brygada: gen. mjr. Leopold von Trautenberg
(Trauttenberg)
24 pułk piechoty Strauch,
3 bataliony, 4154(3293)
63 pułk piechoty Baillet,
3 bataliony, 3642(2820)
Brygada: gen. mjr. Karl von Civalart[10]
30 pułk
piechoty De Ligne,
3 bataliony,
3739(3382)
41 pułk
piechoty
Kottulinski[11],
3 bataliony,
3712(3176)
Dywizja:
feldmarszałek por. Karl von
Schauroth
Brygada: gen. mjr. Sebastian Franz
von Spaeth (Speth?)[12]
5 pułk
kirasjerów
Sommariva,[13]
6
szwadronów, 845 l. / 792 k. (750 l. / 750 k.)
7 pułk
kirasjerów Lothringen,
6
szwadronów, 877 l. / 836 k. (764 l. / 764 k.)
Brygada: gen. mjr. Gabriel von
Geringer
12 pułk
huzarów palatyńskich (Palatinalhusaren),
8
szwadronów, 1272 l. / 1159 k. (1023 l. / 1023 k.)
11 pułk huzarów
szeklerskich (Székler),
8
szwadronów, 1290 l. / 1210 k. (1134 l. / 1134 k.)
Brygada:
gen. mjr. Johann von Branovacsky (Branovaczky)
I/14 pułk
graniczny szeklerów (1-szy Székler),
1 batalion,
1251(1173)
I/15 pułk
graniczny szeklerów (2-gi Székler),
1 batalion,
1334(1177)
1 pułk
szwoleżerów cesarskich (Kaiser),
8
szwadronów, 1151 l. / 1099 k. (1042 l./1042 k.)
Artyleria (
Feldartillerie): 7 kompanii, 1268(254)
[14]
Kompania
sztabowa (Stabsinfanteriekomp.): 1
kompania, 127(125)
Dragoni
sztabowi (Stabsdragoner): 0,5 szwadronu, 73 l. / 71 k. (24 l. /
24 k.)
Zarząd mięsny
(Fleischregie): 101 l. / 24 k. (49 l. / 16 k.)
Korpus
pociągów (Fuhrwesenkorps): (846 l. /
1571 k.)
Kompania
sanitarna (Sanitätskompagnie):
1 kompania, 154 (150)
Σ:
25 batalionów (+ 11 kompanii),
44,5 szwadronów,
94 dział,
Stan liczbowy: 38663 żołnierzy /
6353 koni,
Wyrusza w pole: 31587 żołnierzy
/ 7366 koni.[15]
[1] Ordre de bataille
des VII. Armeekorps
vor Beginn der
Feindseligkeiten am 15.
April 1809 [w:] Hauptmann Just: Das Herzogtum Warschau von seinen Anfängen bis zum
Kampf mit Österreich 1809, Mitteilungen des k.u.k. Kriegs-Archivs 4.
(Dritte
Folge, 1906).
[2] W armii austriackiej piechota
liczyła: 61 pułków liniowych, w tym 46 pułków niemieckich, 15 węgierskich i siedmiogrodzkich. W VII korpusie było pięć pułków węgierskich: Davidovicha, Vukassovicha, Weidenfelda
oraz dwa pograniczne szeklerów (każdy po jednym baonie). Tzw. pułki polskie
rekrutujące się w Galicji, były cztery: De
Ligne, Kottulinskiego, Straucha i Bailleta. W r. 1809 z pułków piechoty
liniowej wyłączono dywizjony grenadierskie, tworząc z nich dwa pokaźne korpusy
rezerwowe I i II. Pułki piechoty
liniowej dzieliły się na trzy bataliony, pierwsze dwa miały po 6 kompanii
fizylierskich a trzeci cztery. Do tego dochodził dywizjon zakładowy (1 dywizjon
= 2 kompanie) – ten jak i dwie brakujące kompanie III baonów tworzono w okresie
mobilizacji. Sztab pułku liczył 75 ludzi, kompanie niemieckie – 218, a
węgierskie -238. Pułki niemieckie wraz z dywizjonami zakładowymi obejmowały
5170 ludzi, a węgierskie 5065 ludzi, bez
dywizjonu grenadierów i zakładowego odpowiednio: 3999 i 4359 ludzi.
[3] Pawłowski B., Historia wojny polsko-austriackiej 1809 roku,
Oświęcim 2015 s. 127; Gill J.H., 1809:
Thunder on the Danube - Napoleon's Defeat of the Habsburgs, Vol. 3: Wagram and
Znaim, Frontline Books 2010, s. 16 – autor podaje nazwisko dowódcy 48 pułku
piechoty jako Gabelkoven.
[4] Pierwsza wartość oznacza stan
liczebny żołnierzy (Der effektive Stand
war verblieben), druga wartość (bliższa rzeczywistej) uwzględnia wszelkie ubytki z szeregów, tj. podaje faktyczny stan
jednostek udających się na wojnę.
[5] Było 17 pułków granicznych stacjonujących na południowo-wschodnim
pograniczu Węgier i Siedmiogrodu. Pułki te dzieliły się na 2 bataliony, każdy składał się z sześciu kompanii. Pułk
węgierski liczył 2980 ludzi a siedmiogrodzki 2693. W VII korpusie były cztery pułki graniczne dwa siedmiogrodzkie (wchodzące w
skład brygady gen. Mohra) oraz dwa węgierskie (gen. Branovacsky).
[6] Lekka kawaleria armii austriackiej liczyła 6 pułków szwoleżerów, 12
huzarów i 3 ułanów. Pułki te dzieliły
się na cztery dwuszwadronowe dywizjony, każdy z 8 szwadronów miał po 156
żołnierzy i 150 koni. Szwadron dzielił się na cztery plutony (Züge), dwa
plutony tworzyły skrzydło (Flüge). Każdy pułk w chwili mobilizacji wystawiał
szwadron rezerwy, który etatowo liczył 96 ludzi, w chwili wyruszenia na wojnę
stan tego szwadronu miał wzrosnąć do 180 ludzi i 171 koni. Pułki huzarskie i ułańskie winny były liczyć 1301 szabel i 1243 konie. Pułki szwoleżerskie i 11
pułk huzarów szeklerskich (Székler)
miały stany o paru ludzi i koni mniejsze. Według historii 1
pułku huzarów cesarskich autorstwa Treuenfesta stan na 24 marca 1809 r.
wynosił: 1340 ludzi i 1281 koni. [w:] Treuenfest G. A. v., Geschichte des k. und k. Husaren-Regimentes
Kaiser Nr.1., Wien 1898, s.234.
[7] Treuenfest G. A. v., Op.cit.,
s. 234.
[8] 7 dywizjon pionierów został podporządkowany do awangardy gen. Mohra
[w:] Brinner W., Geschichte des k.k.
Pionnier-Regimentes in Verbindung mit einer Geschichte des Kriegs-Brückenwesens
in Oesterreich, t. II, Wien 1878, s. 97; Treuenfest G. A. v., Op.cit., s. 235.
[9] Brinner W., Op.cit., s. 97.
[10] John H. Gill podaje: Civilart, powinno
być Civalart, [w:] Gill J.H., Op. cit., s. 336.
[11] Kapitan Gustaw Just widocznie
spolszcza nazwę podając Kottulinski, Pawłowski
oraz Gill, którzy opierają na nim swoje wyliczenia: Kottulinsky. [w:] Pawłowski B., Op.cit.,
Załączniki; Gill J.H., Op.cit. s.,
336.
[12] Zarówno Gill jak i Pawłowski
podają: Speth, w opracowaniu Justa widnieje jako Spaeth. U Pawłowskiego w tej
formie pojawia się raz w załączniku z OdB – a ten sądząc po fakturze jest kopią
oryginału z 1935 r. Nie mam obecnie możliwości sprawdzenia pierwszego wydania Historii wojny… i porównania jej ze
wznowieniem z roku 2015.
[13] W skład ciężkiej kawalerii wchodziło 8 pułków kirasjerów oraz 6 dragonów.
Pułki miały trzy dywizjony, każdy po dwa szwadrony. W skład jednego szwadronu
wchodziło 141 ludzi i 135 koni. Szwadron rezerwowy formowany z chwilą podjętej
mobilizacji miał liczyć 60 ludzi - ruszając w pole winien jego stan wzrosnąć do
143 ludzi i 133 koni. Pułk ciężkiej kawalerii [bez rezerwy] miał posiadać 888 szabel i 842 koni.
[14] Just podaje, że w przededniu
ofensywy była ogromna absencja w artylerii VII korpusu od stopnia Feldwebla i Wachtmeistera w dół, która wyniosła aż 1000 żołnierzy, a do tego brak 14
oficerów.
Do każdej brygady piechoty była przydzielona artyleria w sposób następujący: brygada
Mohra jako straż przednia całego korpusu otrzymała dwie baterie: konną i lekką
3-funtową, a trzy pozostałe brygady miały po jednej baterii 6-funtowej. Dywizja
kawalerii Schaurtoha dostała jedną baterię konną. Brygada Branovacsky`ego
detaszowana pod Częstochowę, otrzymała jedną baterię lekką 3-funtową, oraz dwie haubice 7-funtowe. Oprócz
tego istniała rezerwa artylerii na szczeblu korpusu, w której skład wchodziły
cztery baterie pozycyjne: dwie 6-funtowe, dwie 12-funtowe, oraz ciężka rezerwa
artylerii, składająca się z jednej baterii pozycyjnej 12-funtowej i dwóch baterii konnych. Razem VII
korpus posiadał 14 baterii, obejmujących 94 działa. John H. Gill zaznacza, że w
początkach ofensywy wojska austriackie pod dowództwem arcyksięcia Ferdynanda
dysponowały 74 działami, pozostała rezerwa dotarła później [w:] Pawłowski B., Op.cit., s. 69, Gill J.H., Op.cit. s. 336.
[15]
Pawłowski podaje, że rzeczywisty
stan bojowy był nieco niższy i wynosił odpowiednio 29799 ludzi i 5755 koni.
Gill oddzielając w swoim zestawieniu siły główne od formacji wydzielonych
(detaszowanych na inne kierunki działań tj. Częstochowę, Okuniew oraz Kraków), podaje że główny trzon VII korpusu
liczył 21694 piechoty i 3317 kawalerii, 66 dział tj. sumując piechotę, kawalerię
z głównej siły i jednostki wydzielone wychodzi nam 29802 ludzi . Zwrócić też
może uwagę stan liczbowy koni do tych które wyruszyły na wojnę. Wartość w
drugim przypadku uległa zwiększeniu, dlaczego?
W samym VII korpusie (bez uwzględnienia taboru z korpusu pociągów gdzie liczba koni
wynosiła 1571 + kilku innych mniejszych jednostek) wyjściowa ilość koni
zamykała się liczbą 6258, zaś rzeczywista [po odliczeniu wszelkich ubytków
przez Justa] 5755 – stąd po doliczeniu formacji tyłowych liczba ta zwiększyła
się nagle o ponad 1,5 tys. Pamiętać też trzeba, że VII korpus dysponował niespotykanym wówczas nasyceniem w
komponent kawalerii, zwłaszcza w stosunku do korpusów wyruszających na wojnę
roku 1809 znad rzeki Inn. Zwyczajowo było tam po 16-24 szwadronów, gdy tymczasem arcyksiążę Ferdynand dysponował aż 44 szwadronami.